ชื่อสมุนไพร : ปืนนกไส้
ชื่ออื่นๆ : กี่นกไส้ หญ้าก้นจ้ำขาว (สระบุรี), ด่อกะหล่อง (ปะหล่อง), บานดี่ (ลั้วะ)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Bidens pilosa L.
ชื่อวงศ์ : COMPOSITAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นปืนนกไส้ เป็นพรรณไม้ล้มลุก ลำต้นมีลักษณะตั้งตรง มีความสูงได้ประมาณ 15-100 เซนติเมตร แตกกิ่ง
ก้านมาก กิ่งอ่อนเป็นเหลี่ยม
- ใบปืนนกไส้ ใบเป็นใบประกอบแบบขนนก ออกเรียงสลับ มีใบย่อย 3 ใบ ลักษณะของใบเป็นรูปไข่แกมรูปขอบขนาน ปลายใบแหลม โคนใบสอบ ส่วนขอบใบจักเป็นซี่ฟัน ใบกลางมีขนาดใหญ่กว่าใบข้าง บางครั้งใบอาจเชื่อมติดกันดูเหมือนเป็นใบเดียวกัน ใบกว้างประมาณ 1-4 เซนติเมตร และยาวประมาณ 2-9 เซนติเมตร
- ดอกปืนนกไส้ เป็นช่อกระจุกตามซอกใบและปลายกิ่ง ดอกช่อมีประมาณ 1-3 ดอก ดอกเดี่ยวขนาด 1
เซนติเมตร ดอกเป็นสีเหลืองหรือสีครีม กลีบดอกประกอบด้วยกลีบดอกวงนอกสีขาวครีม ดอกเป็นหมัน และดอกวงในเป็นดอกแบบสมบูรณ์เพศสีเหลือง โคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด ปลายแยกออกเป็นแฉก 5 แฉก กลีบเลี้ยงเป็นสีเขียว มีริ้วประดับลักษณะเป็นรูปช้อน มีเกสรเพศผู้สีน้ำตาลปลายสีเหลืองโผล่พ้นระดับกลีบดอกวงนอก ก้านดอกยาว
- ผลปืนนกไส้ เป็นผลแห้งไม่แตก ลักษณะของผลเป็นรูปขอบขนาน แบน เป็นสัน 3-4 สัน ผลอ่อนเป็นสีเขียว
ส่วนผลแห้งเป็นสีดำหรือสีน้ำตาลเข้ม ปลายแยกเป็นแฉกหนามสีเหลือง 2 อัน ขนาดยาวประมาณ 7-8 มิลลิเมตร
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ทั้งต้น
สรรพคุณ ปืนนกไส้ :
- ทั้งต้น รสขมเฝื่อน ต้มดื่มแก้หวัด แก้ปวดท้อง
ตำกับสุราทาแก้งูสวัด
ตำกับน้ำตาลทรายแดงพอกรักษาโรคผิวหนัง ฝีพุพอง บวม
ต้มเอาน้ำทาแก้ฝีที่หน้าแข้ง
ผสมสมุนไพรอื่นต้มน้ำดื่ม แก้ไอมีน้ำมูกข้น - ใบ เป็นยาห้ามเลือด รักษาบาดแผล แผลบวม แผลเน่า
ยอดอ่อนนำมาต้มรับประทานเป็นผักจิ้มกับน้ำพริกหรือนำไปแกง