ชื่อสมุนไพร : กระเช้าผีมด
ชื่ออื่น ๆ : กระเช้ามด(กลาง), หัวร้อยรู, ร้อยรู, ปุ่มฟ้า, ดาลูบูตาลิมา
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Hydnophytum formicarium Jack.
ชื่อวงศ์ : RUBIACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นกระเช้าผีมด เป็นไม้พุ่ม อิงอาศัยบนคาคบของต้นไม้อื่น ลำต้นสูง 30-60 เซนติเมตร โคนต้นขยายใหญ่เป็นรูปกลมป้อมสีน้ำตาลเทา อวบน้ำ ขนาด ผ่านศูนย์กลาง 15-40 เซนติเมตร ต้นแก่มีหัวกลมโตขนาดเท่าลูกมะพร้าวห้าว ภายในหัวเป็นรูย้อนขึ้น ย้อนลง พรุนไปทั่ว เมื่อผ่าออกดู มักมีมดดำอาศัยอยู่เต็มหัว ต้องนำมาแช่น้ำทิ้งไว้จนกว่ามดจะออกไปหมด เนื้อนิ่ม สีน้ำตาลไหม้ มักขึ้นตามคาคบไม้
- ใบกระเช้าผีมด ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปรีแกมรูปขอบขนาน กว้าง 2-5 เซนติเมตร ยาว 4-10 เซนติเมตร แผ่นใบหนาอวบน้ำ ผิวใบเกลี้ยง ปลายใบมน
- ดอกกกระเช้าผีมด สีขาว ออกเป็นกระจุก 2-5 ดอก ตามซอกใบ ดอกย่อย ขนาดเล็ก 2-4 เมตร โคนกลีบดอกเชื่อมติดกัน ปลายกลีบแยกเป็น 4 แฉก
- ผลกระเช้าผีมด เป็นผลสดฉ่ำน้ำ รูปรีถึงรูปไข่กลับ ผลแก่สีส้มถึงแดง
ส่วนที่ใช้เป็นยา : หัว
สรรพคุณ กระเช้าผีมด :
- หัว รสเมา บำรุงหัวใจ ขับชีพจร ขับพยาธิ แก้พิษในข้อในกระดูก แก้พิษประดง แก้ข้อเข่าข้อเท้าบวม รักษามะเร็ง
หัวร้อยรู จัดอยู่ใน “พิกัดมหากาฬทั้ง 5” คือการจำกัดตัวยารักษากาฬ 5 อย่างมี หัวถั่วพู หัวกระเช้าผีมด หัวร้อยรู มหากาฬนกยูง มหากาฬใหญ่ สรรพคุณ ดับพิษร้อน ถอนพิษไข้ แก้พิษอักเสบ ช้ำบวม แก้พิษไข้ ไข้กาฬ ประดงผื่นคัน น้ำเหลืองเสีย