ชื่ออื่น : กวาวต้น, กวาวต้นกวาว, ก๋าว, จอมทอง, จ้า, จาน, ทอง, ทองกวาวทองต้น, ทองธรรมชาติ, ทองพรมชาติ, ต้นจาน
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Butea monosperma (Lam.)
ชื่อวงศ์ : LEGUMINOSAE-PAPLIODEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นกวาวต้น เป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็กถึงกลาง ลำต้นมักจะคดงอและแตกกิ่งต่ำ เปลือกต้นสีเทาคล้ำแตกเป็นร่องตื้นๆมีน้ำยางใสๆ ถ้าทิ้งไว้สักครู่เปลี่ยนเป็นยางเหนียวสีแดงเรื่อๆเรือนยอดเป็นพุ่มกลมทึบ กึ่งลักษณะคดงอ มีขนสีน้ำตาลแก่ใบเป็นช่อ เรียงเวียนสลับรวมกันเป็นกระจุกตามปลายกิ่ง ก้านช่อยาว ก้านใบย่อยสั้น
- ใบกวาวต้น มีรูปต่างๆ รูปป้อมๆ รูปสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูน และรูปไต
- ดอกกวาวต้น ดอกโตสีแสด หรือเหลือง เป็นช่อเล็กบ้างใหญ่บ้าง ตามกิ่งเหนือรอยแผลใบและตามปลายกิ่ง ตามส่วนต่างๆ ของช่อดอกมีขนสีน้ำตาลคล้ำทั่วไป กลีบดอกมีรูปต่างๆกัน 5 กลีบ มีเกสรเพศผู้ 10 อัน 1 อันเป็นอิสระ 9 อันมีโคนก้านอับเรณูเชื่อมติดกันเป็นหลอดหุ้มเกสรเพศเมียไว้
- ผลกวาวต้น เป็นฝักแบนๆ ภายในมีเมล็ดแบนๆ 1 เมล็ด
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ราก, หัว, ต้น, เปลือกต้น, ยางต้น, ใบ, ดอก, ฝัก, เมล็ด
สรรพคุณ กวาวต้น :
- ราก แก้ท้องอืดเฟ้อ ขับพยาธิ แก้ริดสีดวง แก้เสมหะ แก้ลมเป็นพิษ แก้โรคดี แก้โรคเส้นประสาท เป็นยาธาตุ แก้ธาตุไม่ปกติ บำรุงเส้นประสาท
- หัว เป็นยาอายุวัฒนะ บำรุงกำลัง บำรุงเนื้อให้เจริญ ทำให้เลือดคั่งเต่งที่มดลูก บำรุงอวัยวะสืบพันธุ์ให้เจริญ
- ต้น เป็นยาบำรุงกำลัง บำรุงเนื้อให้งอกงามเต่งตึง
- เปลือกต้น แก้ลมวิงเวียน แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ
- ยางต้น แก้ท้องร่วง
- ใบ แก้พิษ แก้ปวด แก้สิว ถอนพิษ แก้ท้องขึ้น แก้ริดสีดวง ขับพยาธิ
- ดอก ขับปัสสาวะ แก้ไข้ แก้โรคตา ถอนไข้พิษ
- ฝัก ขับพยาธิในท้อง
- เมล็ด ขับไส้เดือน แก้ผิวหนังอักเสบ ขับปัสสาวะ แก้ท้องมาน มานน้ำ
- ไม่ระบุส่วนที่ใช้ แก้ลมอัมพาต