ชื่อสมุนไพร : ตะคร้ำ,
ชื่ออื่นๆ : กะตีบ, แขกเต้า, ค้ำ, หวีด, ปีชะออง, อ้อยน้ำ
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Garuga pinnata Roxb.
ชื่อวงศ์ : Burseraceae
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นตะคร้ำ เป็นไม้ยืนต้นขนาดลาง สูง 10-20 เมตร โตวัดรอบ 100-200 ซม. ผลัดใบ ลำต้นเปลา ตรง โคนต้นเป็นพูพอน เรือนยอดมีกิ่งก้านสาขา ตามกิ่งอ่อนและก้านช่อดอกมีขนสีเทา ๆ กระจายทั่วไป จะมีรอยแผลใบปรากฏอยู่ตามกิ่ง เปลือกสีน้ำตาลปนเทาแตกเป็นสะเก็ดหรือเป็นหลุมตื้น ๆ ทั่วไป เปลือกในสีนวล มีทางสีชมพูสลับ และมียางสีชมพูปนแดงไหลออกเมื่อสับดู ยางนี้จะเปลี่ยนเป็นสีเหลืองคล้ำเมื่อทิ้งไว้นาน กระพี้สีชมพูอ่อน ๆ แก่นสีน้ำตาลแดง
- ใบตะคร้ำ ออกเรียงเวียนสลับกันเป็นกลุ่มตอนปลาย ๆ กิ่ง ช่อหนึ่ง ๆ มีใบย่อย 7-13 ใบ เรียงตรงข้ามกัน หรือทแยงกันเล็กน้อย ใบย่อยรูปมนแกมรูปขอบขนาน ขนาด 2-4 x 3-10 ซม. โคนใบเบี้ยว ปลายใบสอบหรือหยักเป็นติ่งแหลม ขอบใบหยักเป็นฟันเลื่อยถี่ ๆ ใบอ่อนมีขนนุ่ม ใบแก่เกลี้ยงหรือเกือบเกลี้ยง ใบแก่จะร่วงก่อนผลิดอก และจะเริ่มผลิใบใหม่เมื่อดอกเริ่มบาน
- ดอกตะคร้ำ สีเหลือง มีกลิ่นหอมอ่อน ๆ เป็นดอกสมบูรณ์ ออกเป็นช่อใหญ่ ตามง่ามใบและปลายกิ่ง โคนกลีบรอบกลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นรูปถ้วย ปลายแยก 5 แฉก กลีบดอกมี 5 กลีบ เกสรตัวผู้มี 10 อัน รังไข่มี 5 ช่อง แต่ละช่องมีไข่อ่อน 2 ปลายหลอดท่อรังไข่มี 5 แฉก ก่อนออกดอกจะผลัดใบหมด
- ผลตะคร้ำ ลักษณะกลมรี ขนาดเล็ก ๆ อุ้มน้ำ
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ใบ, ผล, เปลือกต้น, ต้น
สรรพคุณ ตะคร้ำ :
- ใบ รสฝาดเฝื่อน คั้นเอาน้ำผสมกับน้ำผึ้ง แก้หืด
- ผล รสเฝื่อน บำรุงธาตุ บำรุงกระเพาะอาหาร
- เปลือกต้น รสฝาด แก้บิดท้องร่วง ชะล้างแผลเรื้อรัง น้ำฝาดใช้ย้อมหนัง
- ต้น รสเฝื่อน คั้นเอาน้ำหยอดตาแก้ตามัว ตาอักเสบ