ชื่อสมุนไพร : ผักปอด
ชื่ออื่นๆ : ผักกุ่มป่า, ผักปุ่มป่า, ผักปุ่มปลา, ผักปอดนา
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Sphenoclea zeylanica Gaertn.
ชื่อวงศ์ : SPHENOCLEACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ผักปอด เป็นไม่้ล้มลุกขึ้นในน้ำ อายุปีเดียว ลำต้นตั้งตรงอวบน้ำ สูงประมาณ 30-60 เซนติเมตร แตกกิ่ง
แขนงจำนวนมาก ภายในมีช่องอากาศอยู่โดยรอบ มีนมสีขาวๆ คล้ายฟองน้ำ หุ้มรอบโคนต้นตรงส่วนที่แช่นํ้า
- ใบผักปอด เป็นใบเดี่ยว ออกสลับข้างกัน ก้านใบสั้น ยาวประมาณ 5-10 มิลลิเมตร ใบยาวเรียว ยาวประมาณ 2.5 – 10 เซนติเมตร กว้างประมาณ 1-2 เซนติเมตร โคนใบแคบ ปลายใบทู่ บางครั้งแหลม ขอบใบเรียบ
- ดอกผักปอด ออกเป็นช่อ รูปทรงกระบอก ยาวประมาณ 0.75-1.5 เซนติเมตร ดอกย่อยมีขนาดเล็ก และไม่มีก้านดอก กลีบเลี้ยงสีเขียวติดกันที่ฐาน ปลายแยกเป็น 5 แฉก แต่ละแฉกมีลักษณะเป็นสามเหลี่ยม ที่ขอบมีสีขาว กลีบดอกติดกันเป็นรูปถ้วย สีขาว ตรงปลายแยกเป็น 5 แฉก เกสรตัวผู้ 5 อัน ก้านสั้นมาก ติดอยู่กับกลีบดอก อับละอองเรณู 2 เซล แตก ตามยาว เกสรตัวเมียมีรังไข่เชื่อมกับฐานดอกครึ่งหนึ่ง รังไข่แบ่งออกเป็น 2 ช่อง มีท่อรังไข่สั้นๆ 1 อัน
- ผลผักปอด กลมแบน ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 4-5 มิลลิเมตร เมื่อแก่จะแตกออกโดยรอบเป็น
วงกลม คล้ายกับเปิดฝาภายในมีเมล็ดจำนวนมาก เมล็ดมีขนาดเล็ก สีเหลืองใส ผิวขรุขระ
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ใบ, ดอก, ต้น, ราก
สรรพคุณ ผักปอด :
- ใบ รสเฝื่อเล็กน้อย แก้ลมให้ตก ขับเสมหะ ขับเหงื่อในคนเป็นโรคท้องมาน
- ดอก แก้ไข้อันกระทำให้หนาว แก้ริดสีดวงอันเป็นเพื่อโลหิต
- ต้น รสขื่น แก้โลหิตพิการ แก้ไข้สันนิบาตหน้าเพลิง แก้ไข้สตรีในเรือนไฟ
- ราก รสขื่น แก้โลหิตพิการ ขับลมและโลหิตให้กระจาย แก้ไข้จับอันกระทำให้ร้อน