ชื่อสมุนไพร : มะตาด
ชื่ออื่นๆ : ส้มปรุ ส้านกวาง ส้านท่า ส้านป้าว ส้านปรุ ส้านใหญ่ (เชียงใหม่), แส้น (นครศรีธรรมราช, ตรัง), สั้น บักสั้นใหญ่ (อีสาน), แอปเปิ้ลมอญ, ส้านมะตาด, ไม้ส้านหลวง (ไทใหญ่), ตึครือเหมาะ (กะเหรี่ยงแดง), ลำส้าน(ลั้วะ), เปียวกับ (เมี่ยน)
ชื่อสามัญ : Chulta, Chalta, Ouu, Elephant apple
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Dillenia indica Linn.
ชื่อวงศ์ : DILLENIACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นมะตาด เป็นไม้ต้นขนาดกลาง สูง 10-15 เมตร ไม่ผลัดใบลำต้นมักคดงอ เปลือกหนาสีเทาหรือน้ำตาลแดง ลอก เป็นแผ่บางๆ เรือนยอดเป็นพุ่มกลมหนา มีขนตามกิ่งอ่อน
- ใบมะตาด รูปไข่แกมรูปหอกหรือรูปไข่กลับรีๆ กว้าง 7-12 ซม. ยาว 15-30 ซม. เนื้อใบบางแผ่นใบเป็นคลื่น ปลายใบเป็นติ่งแหลมสั้นๆ โคนใบเรียวหรือมน ขอบใบหยักเป็นฟันเลื่อย ท้องใบมีขนประปราย ส้นแขนงใบมี 30-40 คู่ ก้านใบยาว 4-5 ซม. โคนก้านใบแบนเป็นกาบหุ้มกิ่ง
- ดอกมะตาด ดอกใหญ่สีขาว ออกเป็นดอกเดี่ยวๆ ตามง่ามใบ ก้านดอกยาว 3-5 ซม. มีขนซาก กลีบรอง กลีบดอกเป็นแผ่นโค้งอุ้มน้ำ กลีบดอกขาว บาง รูปไข่กลับ หลุดง่าย
- ผลมะตาด กลม ใหญ่ มีลักษณะอวบน้ำ ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 10-15 ซม.
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ผล, ใบ, เปลือกต้น
สรรพคุณ มะตาด :
- ผล ที่แก่จัด รสเปรี้ยว ใช้เพื่อบำรุงร่างกาย แก้ไข้ เป็นยาระบาย แก้ปวดท้อง
- ผลสุก รสหวานอมเปรี้ยว ใช้เป็นยาเย็น แก้ไอ แก้ไข้ ขับเสมหะ
- ใบ และเปลือกต้น รสฝาด ใช้ต้มน้ำดื่มเป็นยาแก้ท้องเสีย หรือระบายพิษไข้ ลดไข้