ชื่อสมุนไพร : มะแว้งนก
ชื่ออื่นๆ : หญ้าต้มตอก, หญ้าต้อมต๊อก(เชียงใหม่), ทุมขัน(นครราชสีมา), ข่าอม(ประจวบคีรีขันธ์), ประจาม(สงขลา), แว้งนก(สุราษฎร์ธานี), ออเตียมกุย, โอเตียมกุย(จีน, กรุงเทพฯ), หลงขุย, ขู่ขุย(จีนกลาง), สะกอคระ(กะเหรี่ยงเชียงใหม่), ด่อกะริ่ว(ปะหล่อง), บ่ะดีด แผละแคว้ง(ลั้วะ)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Solanum nigrum Linn.
ชื่อวงศ์ : SOLANACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นมะแว้งนก เป็นวัชพืชที่พบได้ตามที่รกร้างทั่วไป จัดเป็นไม้ล้มลุกขนาดเล็ก อายุประมาณ 1 ปี ลำต้นมี
ลักษณะตั้งตรง ลำต้นกลมมน เป็นเหลี่ยมสัน หรือเป็นร่องและมีขนปกคลุมเล็กน้อย มีความสูงของต้นประมาณ 30-90 เซนติเมตร หรืออาจสูงได้ถึง 1 เมตร แตกกิ่งก้านมาก รากมีลักษณะกลมยาวเป็นสีเหลืองอ่อน แตกรากฝอยมาก
- ใบมะแว้งนก ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับ ลักษณะของใบเป็นรูปไข่ รูปขอบขนาน รูปไข่แกมขอบขนาน หรือรูปขอบขนานแกมใบหอก ปลายใบเรียวแหลม โคนใบสอบ ขอบใบเรียบ เป็นคลื่น หยักเล็กน้อย เว้าเป็นพูตื้นๆ หรือหยักซี่ฟันเป็นแฉกๆ ที่บริเวณโคนใบ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 3-6 เซนติเมตร และยาวประมาณ 4-10 เซนติเมตร ผิวใบเรียบหรือมีขน ก้านใบยาวประมาณ 0.5-1.2 เซนติเมตร
- ดอกมะแว้งนก ออกดอกเป็นช่อแบบซี่ร่ม โดยจะออกบริเวณเหนือซอกใบ ช่อดอกมีดอกย่อยขนาดเล็กประมาณ 4-10 ดอก และอาจมีได้ถึง 20 ดอก ก้านช่อดอกยาวประมาณ 6 มิลลิเมตร ส่วนก้านดอกย่อยยาวประมาณ 2.5 มิลลิเมตร ดอกมีลักษณะเป็นรูประฆัง กลีบเลี้ยงมีขนาดเล็กมาก ส่วนกลีบดอกเป็นสีขาว มี 5 กลีบ ขนาดกว้างประมาณ 5 มิลลิเมตร ใจกลางดอกมีเกสรเพศผู้สีเหลือง 5 อัน ก้านดอกมีขนปกคลุมเล็กน้อย
- ผลมะแว้งนก ลักษณะของผลเป็นรูปทรงกลม มีขนาดกว้างประมาณ 4-7 มิลลิเมตร ผลอ่อนเป็นสีเขียว เมื่อแก่จะเปลี่ยนเป็นสีม่วงดำหรือสีดำ
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ทั้งต้น
สรรพคุณ มะแว้งนก :
- ทั้งต้น รสขมหวาน ต้มดื่มขับเสมหะ แก้จุกเสียด ถอนพิษ ลดอาการบวม แก้อาการหอบไอ รักษาครรภ์ไข่ปลาอุกชนิดร้ายแรง รักษาเนื้องอกที่เยื่อถุงน้ำคร่ำ มะเร็งปากมดลูก มะเร็งเต้านม มะเร็งหลอดอาหาร มะเร็งตับ มะเร็งกระเพาะอาหาร แก้หลอดลมอักเสบ ผื่นคันตามผิวหนังเรื้อรัง แก้ฝีหนอง แก้หวัดจากลมร้อน