ชื่อสมุนไพร : ยี่หร่า
ชื่ออื่น ๆ : หอมป้อม(เหนือ), โหระพาช้าง,กะเพราควาย, กะเพราญวน, กะเพราป่า,กะเพราใหญ่, เนียมต้น
ชื่อสามัญ : Kawawya, Caraway Friut, Caraway Seed, Kummel,Caraway
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Ocimum gratissimum Linn.
ชื่อวงศ์ : UMBELLIFERAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นยี่หร่า เป็นพรรณไม้ล้มลุก ที่มีอายุ 2 ปี แตกกิ่งก้านสาขาขนาดเล็ก กิ่งก้านจะไม่ใหญ่ ในช่วงปีแรกนั้นจะแตกกิ่งก้านสาขาและในช่วงปีที่สองจะออกดอกออกผล
- ใบยี่หร่า เป็นใบเดี่ยวออกตรงข้ามกันเป็นคู่ๆ ลักษณะของเป็นรูปกลมรี โคนใบสอบ ปลายใบแหลม ขอบใบ
หยักเป็นฟันเลื่อย ใบสีเขียวสด ผิวใบสากมือ ใบยี่หร่ามีกลิ่นหอมเฉพาะตัว มีรสร้อน จึงช่วยดับกลิ่นคาวจากอาหารจำพวกเนื้อสัตว์เนื้อปลาได้เป็นอย่างดี
- ดอกยี่หร่า ออกเป็นช่อ ช่อดอกนั้นจะจัดแบบ Compound Umbels ก้านช่อดอกนั้นจะยาวมาก ตัวดอกมีขนาดเล็กและสีขาวมีก้านดอกยาว
- ผลยี่หร่า มีลักษณะเป็นรูปกลมรี แต่ละผลมีขนาดประมาณ 1 มิลลิเมตร เมื่อยังอ่อนจะเป็นสีเขียว แต่พอสุกหรือแก่แล้วจะกลายเป็นสีดำหรือสีน้ำตาลอ่อน ภายในผลมีเมล็ดขนาดเล็กจำนวนมาก ซึ่งผลจะนิยมนำมาตากแห้งหรือนำไปอบแห้ง เพื่อใช้ทำเป็นเครื่องเทศที่ใช้ประกอบอาหารเพื่อช่วยเพิ่มกลิ่นหอมให้อาหารน่ารับประทานมากยิ่งขึ้น และยังช่วยดับกลิ่นคาวได้ดีเหมือนกับใบ
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ใบ, ทั้งต้น, ราก, ผล
สรรพคุณ ยี่หร่า :
- ใบ แก้อาการท้องอืด ท้องเฟ้อ อาการปวดท้อง แก้โรคเบื่ออาหาร แก้อาการคลื่นไส้ ช่วยขับเหงื่อ บำรุงธาตุในร่างกาย
- ทั้งต้น รสเผ็ดปร่าหอม บำรุงธาตุ ขับโลหิตให้เดินทั่วกาย แก้ลมพิษ แก้อาเจียน แก้เสมหะและลมเป็นพิษ แก้ปวดท้อง ขับลมในลำไส้
- รากตากแห้ง ช่วยย่อย ยาขับลม แก้ปวดท้อง ท้องอืดท้องเฟ้อ
- ผลสุก ภายในผลที่สุกจะมีน้ำมัน ซึ่งกลั่นออกมาเป็นน้ำมันยี่หร่า ส่วนทางยาใช้เป็นยาขับลม แต่งกลิ่นอาหารให้หอม เช่น ขนมปัง ขนมเค้ก และอาหารอื่น ๆ ใช้เป็นเครื่องเทศ