ชื่อสมุนไพร : หงอนไก่ไทย
ชื่ออื่น ๆ : ดอกด้าย(ภาคเหนือ), หงอนไก่ดอกกลม , หงอนไก่ฟ้า(ภาคกลาง) , พอคอที(กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน), หงอนไก่ดง(นครสวรรค์) , แชเสี่ยง(จีนแต้จิ๋ว)
ชื่อสามัญ : Will Cockcomb, Cockcomb
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Celosia argentea Linn.
ชื่อวงศ์ : AMARANTHACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- หงอนไก่ไทย เป็นพรรณไม้พุ่มขนาดเล็ก แตกกิ่งก้านสาไม่มากนัก และไม่มีแก่นด้าย ลำต้นมีความสูงประมาณ 20 นิ้ว หงอนไก่นั้น เป็นพรรณไม้ที่กลายพรรณได้ง่าย เพราะฉะนั้นลำต้นบางต้นจึงมักไม่เป็นสีเขียวเสมอไป อาจจะเป็นสีแดง เขียว เขียวอ่อน ขาว ซึ่งก็แล้วแต่พรรณของต้นนั้น ๆ
- ใบหงอนไก่ไทย เป็นไม้ใบเดี่ยว จะออกรวมกันเป็นกลุ่มตามข้อลำต้น ใบมีสีเขียว จะเป็นรูปทรงมนรี ปลายใบแหลม โคนใบสอบ ริมขอบใบเรียบไม่มีหยัก ใบยาวประมาณ 8-10 เซนติเมตร
- ดอกหงอนไก่ไทย ดอกจริง ๆ ของหงอนไก่นั้น มีขนาดเล็กเป็นละอองแต่จะออกติดกันแน่น เป็นช่อใหญ่ และจะใหญ่ประมาณ 2-4 นิ้ว ลักษณะของช่อดอกนั้นจะบิดจีบม้วนไปมาอยู่ในช่อ ซึ่งจะคล้ายกับหงอนไก่ ดอกของหงอนไก่มีอยู่หลายสีเช่นสีแดง สีชมพู สีขาว สีเหลือง ฯลฯ และบางทีก็มีการผสมให้มีหลายสีในช่อเดียวกัน
- ผลหงอนไก่ไทย ผลมีลักษณะเป็นรูปทรงกลม ข้างในผลมีเมล็ด อยู่หลายเม็ดลักษณะของเมล็ด เป็นรูปกลมแบน เปลือกนอกเป็นสีดำแข็ง เป็นมัน
ส่วนที่ใช้เป็นยา : : ลำต้น, ก้านและใบ, ดอก, เมล็ด ราก
สรรพคุณ หงอนไก่ไทย :
- ลำต้น ใช้ลำต้นสด นำมาต้มเอาน้ำกิน เป็นยาแก้โรคท้องเสีย อาเจียนเป็นเลือด ริดสีดวงทวารมีเลือดออก กระอักเลือด ตกเลือด หรือใช้ลำต้นที่อ่อนตำให้ละเอียดใช้พอกแก้ตะขาบกัด
- ก้านและใบ ใช้ก้านและใบสดประมาณ 30-60 กรัม นำมาต้ม หรือคั้นเอาน้ำกินเป็นยาระบาย แก้ริดสีดวงทวารมีเลือดออก อาเจียนเป็นเลือด กระอักเลือด ตกเลือด และเป็นโรคบิด หรือใช้ตำพอก บาดแผลมีเลือดออก ผิวหนังเป็นผดผื่นคัน
- ดอก ใช้ดอกสดประมาณ 30-60 กรัม (แห้งประมาณ 15-30 กรัม) นำมาต้มเอาน้ำกินเป็นยาแก้บิด ถ่ายเป็นมูกเลือด ไอ หรืออาเจียนเป็นเลือด เลือดไหลไม่หยุด ประจำเดือนมามากผิดปกติ เลือดกำเดาออก ตกเลือด ตกขาว ปวดหัว เป็นผดผื่นคัน เยื่อตาอักเสบ และเป็นโรคตาแดง
- เมล็ด ใช้เมล็ดแห้งประมาณ 4.5-9 กรัม นำมาต้มน้ำหรือใช้ทำเป็นยาเม็ดกินเป็นยาแก้ความดันโลหิตสูง ตาฟางในเวลากลางคืน แก้อุจจาระเป็นเลือด บิดถ่ายเป็นมูกเลือด เลือดกำเดาออก ห้ามเลือด และผิวหนังเป็นผดผื่นคันอักเสบร้อนแดง