ชื่อสมุนไพร : องุ่น
ชื่ออื่น ๆ : ผู่ท้อ (จีน-แต้จิ๋ว), องุ่น (ทั่วไป)
ชื่อสามัญ : Grape Vine
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Vitis vinifera Linn.
ชื่อวงศ์ : VITIDACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นองุ่น เป็นพรรณไม้เถา มีขนปกคลุมทั้งต้น และจะมีมือสำหรับยึดเกาะ
- ใบองุ่น จะออกสลับกัน ลักษณะตัวใบจะเป็นรูปกลมหรือรี มีฐานเป็นรูปหัวใจ ขอบใบจะเป็นรอยหยักคล้ายซี่ฟัน ส่วนท้องใบจะมีขนยาว
- ดอกองุ่น จะออกเป็นช่อ กลมและโต เป็นสีเขียวออกเหลือง ดอกจะออกตรงง่ามใบ ดอกนั้นจะมีรังไข่อยู่ 2 อันแต่ละรังไข่นั้นจะมีไข่อ่อนอยู่ประมาณ 2 เม็ด และมีเกสรตัวเมียสั้นกลม
- ผลองุ่น จะมีลักษณะกลมรี และฉ่ำน้ำ ถ้าผลสุกจะเป็นสีม่วงดำ สีแดง หรือสีเขียว ส่วนผิวภายนอกของผลนั้น จะมีผงขาวปกคลุมอยู่
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ผล, ราก, เถา, และใบ
สรรพคุณ องุ่น :
- ผล ใช้จำนวนพอสมควร นำไปต้มน้ำกิน หรือคั้นเอาแต่น้ำ แช่เหล้ากินผลสดนั้นยังใช้เป็นยารักษาโรคต่าง ๆ ได้ดังนี้
- บรรเทาอาการกระหายน้ำ โดยใช้ผลสดคั้นเอาน้ำ แล้วใช้ภาชนะที่ปั้นด้วยดินเผา เคี่ยวผสมน้ำผึ้งเล็กน้อย เก็บไว้กินทีละน้อย
- รักษาโรคหนองใน ปัสสาวะขัด เจ็บ มีเลือดออก โดยใช้ผลสดคั้นเอาแต่น้ำ และน้ำต้มรากบัวหลวง น้ำต้มจากโกฐขี้แมว น้ำผึ้ง นำไปต้มกินก่อนอาหารครั้งละ 2 ถ้วยชา นอกจากนี้แล้ว ผลจะมีรสเปรี้ยวชุ่ม ใช้เป็นยาบำรุงกำลัง บำรุงโลหิต ไต ทำให้กระดูกแข็งแรง รักษาอาการปวดข้อ
- อาการไอ มีเหงื่อออกเนื่องจากหัวใจไม่ปรกติ ตัวบวมน้ำ ขับปัสสาวะครรภ์รักษา ใช้ราก ใช้แห้งประมาณ 15-30 กรัม สดประมาณ 60-90 กรัม ต้มน้ำ หรือตุ๋นร่วมกับเนื้อกิน
ใช้สำหรับภายนอกโดยการตำพอก หรือต้มเอาน้ำชะล้าง ใช้เป็นยารักษาโรคต่าง ๆ ดังต่อไปนี้
- รักษาอาการอาเจียนเป็นเลือด โดยใช้รากสด รากหญ้าคา ในสนแผง ดอกแต้ฮวย รากไวเช่า รากบัวหลวงอย่างละประมาณ 15 กรัมและเนื้อสัตว์ต้มน้ำกิน
- รักษากระดูกหัก หรืออาการฟกช้ำ ให้ใช้รากสดตำพอก
- รักษาอาการปวดตามข้อ ให้ใช้รากสดประมาณ 60-90 กรัม และขาหมูตามบริเวณเล็บ 1 ขา หรือปลาหลีอื้อประมาณ 1-3 ตัว ใส่น้ำพอสมควร ต้ม หรือใส่น้ำและเหล้าให้อย่างละเท่า ๆ กัน นำไปตุ๋นกิน นอกจากนี้รากยังใช้รักษา อาการบวมน้ำ ปัสสาวะขัด และขับปัสสาวะอีกด้วยเถาและใบ ใช้แห้งประมาณ 10-15 กรัม สดประมาณ .20-30 กรัม นำไปต้มน้ำกิน หรือคั้นเอาแต่น้ำกิน ใช้สำหรับภายนอก โดยการตำพอก หรือต้มน้ำชะล้าง เถาและใบนั้น จะมีรสชุ่ม ฝาด ใช้รักษาอาการบวมน้ำ ตาแดง ปัสสาวะขัด แผลบวมเป็นหนอง