ชื่อสมุนไพร : เงาะ
ชื่ออื่น ๆ : เงาะป่า(นครศรีธรรมราช), พรวน(ปัตตานี), กะเมาะแต, มอแต, อาเมาะแต(มาเลย์ปัตตานี)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Nephelium lappaceum Linn.
ชื่อวงศ์ : SAPINDACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นเงาะ เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง มีความสูงประมาณ 15-25 ม. ลำต้นจะแตกกิ่งก้านสาขามาก เปลือกสีเทาอมน้ำตาลเข้ม กิ่งเล็กกลมสีน้ำตาลอมแดงคล้ำ มีรอยเหี่ยวละเอียด ทรงพุ่มเป็นรูปครึ่งวงกลมแผ่ออกกว้าง
- ใบเงาะ เป็นใบรวม มีใบย่อย 2-4 คู่ ก้านใบระหว่างใบย่อยมีขนาดใหญ่ กลม สีน้ำตาลอมแดง ฐานก้านใบหนา รูปร่างใบเป็นรูปโล่ยาวหรือรูปไข่หัวกลับ ขอบใบเรียบสีเขียวอมเหลืองหรือสีนวล เส้นกลางใบขนาดใหญ่ ใต้ใบจะมีคลื่นเล็กน้อย
- ดอกเงาะ มี 2 ลักษณะ คือ ช่อดอกตัวผู้ เป็นดอกเงาะที่มีดอกตัวผู้ทั้งช่อดอก และอีกลักษณะ คือ ดอกสมบูรณ์เพศ หรือที่เรียกว่า ดอกกระเทย เป็นดอกที่มีทั้งเกสรตัวผู้และเกสรตัวเมียอยู่ในดอกเดียวกัน / ผล : รวมกันอยู่เป็นช่อ ติดอยู่บนก้านช่อดอก ผลค่อนข้างกลม สีแดง บางพันธุ์สีแดงปนเหลือง ขนาดของผลยาวประมาณ 3.5-8 ซม. กว้างประมาณ 2-5 ซม. ขนสั้นยาวขึ้นกับชนิดพันธุ์ แต่โดยทั่วไปยาวเฉลี่ย 0.5-1.8 ซม. เนื้อในใส อ่อนนุ่ม หรือเป็นสีขาวอมเหลือง ห่อหุ้มเมล็ดอยู่
- ผลเงาะ รูปร่างกลมรี มีขนยาว เมื่อยังไม่สุกขนและ ผิวมีสีเขียว เมื่อสุกบางพันธุ์ผิวผลและขน มีสีแดง บางพันธุ์ผิวผลแดงขนมีสีเขียว อมเหลือง เนื้อสีขาวมีรสหวาน หรือหวาน อมเปรี้ยว เมล็ดเป็นรูปขอบชนวน คลุมด้วย เนื้อเยื่อใสสีขาว
ส่วนที่ใช้เป็นยา : เปลือกต้น, เปลือกผล, ใบ, ผล, เมล็ด
สรรพคุณ เงาะ :
- เปลือก แก้ท้องร่วง สมานแผล ฝาด สมานพวกที่เป็นโรคลิ้น ใช้เป็นยาขับพยาธิ
- ใบ เป็นยาพอก
- ผล แก้บิด แก้ท้องอืดเฟ้อ แก้ไข้ บำรุงกำลัง และบำรุงร่างกาย
- เมล็ด ทำให้หลับ