ชื่อสมุนไพร : ผักเป็ดไทย
ชื่ออื่นๆ : ผักเป็ด, ผักเป็ดขาว, ผักเป็ดเขียว, เปรี้ยวแดง
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Alternanthera sessilis (L.) R.Br. ex DC.
ชื่อวงศ์ : AMARANTHACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ผักเป็ดไทย เป็นพรรณไม้ล้มลุกขนาดเล็ก มีอายุราว 1 ปี ที่มีลำต้นตั้งตรงหรืออาจเลื้อยก็แล้วแต่สภาพแวดล้อมที่อยู่ ลำต้นมีความสูงประมาณ 10-45 เซนติเมตร ตามข้อของลำต้นจะมีราก ระหว่างข้อต่อมีร่องและมีขนปกคลุมเล็กน้อย ลำต้นมีทั้งสีแดง และสีขาวอมเขียว
- ใบผักเป็ดไทย ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงตรงข้าม โดยจะออกตามข้อของต้น ลักษณะรูปร่างไม่แน่นอน มีทั้ง
ใบแคบ ยาว เรียวแหลม ปลายแหลม ปลายมน หรือเป็นรูปไข่กลับ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 0.2-2 เซนติเมตร และยาวประมาณ 1-8 เซนติเมตร ขอบใบเรียบหรือเป็นหยักเล็กน้อย โดยแผ่นใบจะเป็นสีเขียว ไม่มีก้านใบหรือมีแต่จะขนาดสั้นมาก ยาวประมาณ 1-5 มิลลิเมตร
- ดอกผักเป็ดไทย ออกดอกเป็นช่อกลม ๆ ตามง่ามใบ ช่อดอกหนึ่งจะมีดอกย่อยประมาณ 1-4 ดอก ไม่มีก้านดอก แต่เมื่อดอกร่วงโรยไปแล้ว จะดูเหมือนกับว่ามีก้านดอก โดยดอกจะเป็นสีม่วงแดงหรือสีขาว ดอกมีกลีบดอก 5 กลีบ มีเกสรเพศผู้ 3 อัน และเกสรเพศเมีย 1 อัน ในแต่ละกลีบดอกจะมีใบเป็นเยื่อบาง ๆ สีขาว 2 อัน
- ผลผักเป็ดไทย ลักษณะของผลเป็นรูปไตหรือรูปหัวใจกลับ มีขนาดเล็กมากพบอยู่ในดอก โดยจะมีขนาดกว้างประมาณ 2 มิลลิเมตร และยาวประมาณ 3 มิลลิเมตร โดยผลจะร่วงโรยไปพร้อมกับกลีบดอก
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ทั้งต้น, ต้น, ราก, ใบ
สรรพคุณ ผักเป็ดไทย :
- ทั้งต้นและราก รสขื่นเอียน เป็นยาดับโลหิต ฟอกโลหิตประจำเดือน แก้ประจำเดือนขัดข้อง บำรุงโลหิต เป็นยาระบายอ่อนๆ เป็นยาขับน้ำนม ใช้พอกแผล รักษาโรคเกี่ยวกับลำไส้ แก้โรคท้องร่วง โรคบิด เป็นยาลดไข้ เป็นยากระตุ้นการไหลของน้ำดี
- ต้นและใบ รสขื่นเอียน แก้พิษงูกัด