ชื่อสมุนไพร : ซ่อนกลิ่น
ชื่ออื่นๆ : ดอกรวงข้าว, ดอกลีลา(ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ), หอมไกล, หอมไก๋(ภาคเหนือ), ดอกเข่า(ภาคอีสาน), ซ่อนชู้(กลาง), ลิลา(เหนือ)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Polianthes tuberose Linn.
ชื่อวงศ์ : AGAVACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นซ่อนกลิ่น เป็นพรรณไม้ล้มลุกหรือไม้หัวใต้ดินชนิดหนึ่ง ประเภทใบเลี้ยงเดี่ยวมีอายุได้ประมาณ 2-3 ปี มีหัวอยู่ใต้ดิน ซึ่งใช้เป็นแหล่งสะสมอาหาร ราก จะเป็นระบบรากฝอยสีน้ำตาลขนาดเล็กมีจำนวนไม่มาก โดยจะมีขนาดสั้นจนถึงยาว และจะยาวได้ถึง 30 เซนติเมตร ลำต้นมีสีเขียวตั้งตรงขึ้นจากอ มีเส้นผ่าศูนย์กลางตั้งแต่ 0.5-1 ซม. สูง 50-70 เซนติเมตร
- ใบซ่อนกลิ่น เป็นใบที่เจริญมาจากหัวมีสีเขียวขนาดเล็ก เรียวยาวใบหนา โผล่พ้นดิน แผ่ออกเป็นทรงกลมรอบ ๆ หัว แต่ละใบ กว้างประมาณ 2-4 เซนติเมตร ยาวประมาณ 30-50 เซนติเมตร และจะมีหน่องอกออกจากหัวเดิมเป็นหัวใหม่ได้เรื่อย ๆ จนกลายเป็นกอใหญ่
- ดอกซ่อนกลิ่น ออกเป็นช่อเดี่ยวแบบช่อเชิงลด โดยดอกย่อยแทงก้านจากลำต้นกางกอขึ้นมาไม่มีก้านแยก ต้นหนึ่งๆ จะมีช่อดอก 20-30 ช่อย่อย และใน 1 ช่อดอกย่อยจะมีดอก 2-3 ดอก โดยที่แต่ละดอกจะยาวประมาณ 2-3 เซนติเมตร และจะเรียงกันเป็นแนวตามกำหนด ซึ่งมีทั้งพันธุ์กลีบดอกขั้นเดียวเรียกว่าดอกลา และพันธุ์กลีบดอก 2 ชั้น เรียกว่าดอกซ้อน ในระยะแรกดอกตูมจะมีสีเขียว และค่อยๆมีขนาดใหญ่ขึ้นและเปลี่ยนเป็นสีขาวมีสีขมพูเจือบริเวณปลาย ดอกจะเริ่มบานตั้งแต่ตอนเย็นโดยทยอยบานจากโคนตอนล่างของช่อดอกขึ้นมาเรื่อยๆ เมื่อบานเต็มที่จะมีสีขาวครีม นอกจากนี้ดอกซ่อนกลิ่นจะมีกลิ่นหอมแรงมากโดยเฉพาะเวลากลางเย็นและกลางคืน
ส่วนที่ใช้เป็นยา : เหง้า, ดอก
สรรพคุณ ซ่อนกลิ่น :
- เหง้าและดอก ลดการอักเสบ และบรรเทาลักษณะที่ผิดปกติของกระดูก กลิ่นของดอกช่วยผ่อนคลายอารมณ์ และความตึงเคลียด ทำให้ใจเย็น จิตใจสงบ นอนหลับง่าย ความหอมอ่อนโยน เย้ายวนใจ กระตุ้นกำหนัด
[su_quote]ดอกนำมาทำอาหาร เช่น แกงจืด หรือผัดใส่หมูสับ ดอกซ่อนกลิ่นมีกลิ่นหอมแรงในสมัยโบราณจึงนิยมใช้ประดับตกแต่งในงานศพ นับว่าเพื่อกลบกลิ่น[/su_quote]