ชื่อสมุนไพร : ขมัน
ชื่ออื่นๆ : เครือเต่าไห้, อ้ายไร, ชะไร, เถากะมัน, ยาวี, ย่านมูรู, ย่านงด, มะรุ, มือกอ, โร
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Poikilospermum suaveolens Merr.
ชื่อวงศ์ : URTICACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ขมัน เป็นไม้เถาตามคาคบ กิ่งอ่อนและลำต้นมีตุ่มระบายอากาศตามผิวและมียางใส มีรากอากาศงอกตามข้อ
- ใบขมัน เป็นใบเดี่ยว เรียงสลับเวียนแน่นตามปลายกิ่ง แผ่นใบรูปไข่หรือรี กว้าง 10-14 ซม. ยาว 12-26 ซม. ปลายใบทู่ โคนใบมนหรือหยักเว้า เนื้อใบหนาเกลี้ยง เส้นใบออกจากจุดฐาน 3 เส้น เส้นแขนงใบ 10-12 คู่ ก้านใบยาว 4-10 ซม. มีเกล็ดประปราย
- ดอกขมัน แยกเพศ ดอกเพศผู้ออกรวมกันเป็นก้อนหรือเป็นหัว ขนาดประมาณ 1-1.5 ซม. ดอกเพศเมียรวมกันเป็นหัวเช่นกัน แต่มีขนาดใหญ่กว่า ขนาดประมาณ 2-3 ซม. โคนดอกติดกันเป็นหลอดเล็กๆ และปลายแยกเป็นแฉกแหลม 4 แฉก เกสรผู้ 2-4 อัน รังไข่มีช่องเดียว มีไข่อ่อน 1 หน่วย
- ผลขมัน เป็นก้อนกลม สีแดงถึงสีน้ำตาลอมแดง ขนาด 2-4 ซม. ก้านช่อผลยาวถึง 4 ซม.
ส่วนที่ใช้เป็นยา : เปลือกจากเนื้อไม้
สรรพคุณ ขมัน :
- เปลือกจากเนื้อไม้ ผสมปรุงเป็นยาบำรุงหัวใจ บำรุงประสาท บำรุงครรภ์ รักษาสตรีที่กำลังตั้งครรภ์