ชื่ออื่น : กระโดงแดง, กระบกคาย(ศรีสะเกษ), ชมัน(สุรินทร์), ละโมก(ตราด), พิกุลป่า(นราธิวาส), ตาโยงฮูแต(มลายู-นราธิวาส), ประดงแดง (ชลบุรี)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Bhesa robusta (Roxb.) Ding Hou
ชื่อวงศ์ : CELASTRACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นกระโดงแดง เป็นไม้ต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ สูง 15-25 ม. มีพอนที่โคนต้น เรือนยอดเป็นพุ่มกลมยาว พุ่มใบแน่น เปลือกสีน้ำตาล ขรุขระ แตกเป็นร่องตื้นๆ ตามยาว กิ่งอ่อนแบนเป็นเหลี่ยม มีหูใบรูปกรวยแหลมที่ปลายกิ่ง
- ใบกระโดงแดง ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปขอบขนานหรือรูปรีแกมรูปขอบขนาน กว้าง 3-7 ซม. ยาว 8-17 ซม. ปลายแหลม โคนมนหรือแหลม ขอบเรียบแต่ย่นเป็นคลื่นห่างๆ แผ่นใบด้านบนสีเขียวเลื่อมเป็นมัน ด้านล่างสีจางกว่า เส้นแขนงใบขนานกันเว้นระยะห่างค่อนข้างสม่ำเสมอ ระหว่างเส้นแขนงใบมีเส้นขั้นบันได ก้านใบยาว 2.5-4 ซม. ปลายก้านใบที่ต่อกับแผ่นใบป่องและโค้งเล็กน้อย
- ดอกกระโดงแดง ช่อดอกแบบหางกระรอก ออกบนช่อแยกแขนงที่แตกแขนงด้านข้างออกไป ทำให้ช่อแยกแขนงแต่ละช่อมีช่อดอกแบบหางกระรอกจำนวนหลายช่อ ช่อแยกแขนงยาว 14-30 ซม. ช่อดอกแบบหางกระรอกยาว 5-14 ซม. มีดอกที่มีก้านสั้นๆ จำนวนมาก ดอกเล็กมาก สีเหลืองอมเขียว กลิ่นหอมอ่อน กลีบเลี้ยงและกลีบดอกมีอย่างละ 5 กลีบ เกสรเพศผู้ 5 อัน ติดอยู่รอบนอกจานฐานดอกที่ล้อมรอบฐานรังไข่
- ผลกระโดงแดง รูปกรวยแหลม ส่วนปลายเป็นจะงอยโค้งเล็กน้อย กว้าง 0.8-1.2 ซม. ยาว 2.7-3.4 ซม. ผลแก่สีเหลืองและแตกออกตามรอยประสานด้านข้าง มี 1 เมล็ด
- เมล็ดกระโดงแดง แข็ง รูปรี กว้างประมาณ 9 มม. ยาว 2-2.5 ซม. มีเนื้อสีเหลืองหุ้มตลอดหรือเพียงบางส่วน
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ใบ, แก่น
สรรพคุณ กระโดงแดง :
- ใบ รสขมเมา ระงับประสาท แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย ทำให้นอนหลับสบาย
- แก่น ต้มดื่มเป็นน้ำชา บำรุงเลือด บำรุงกำลัง บำรุงเลือด
