ชื่อสมุนไพร : กรดน้ำ
ชื่ออื่น ๆ : หนวดแมว, ขัดมอนเล็ก (ภาคกลาง)
กัญชาป่า, กระต่ายจามใหญ่, มะไฟเดือนห้า (กรุงเทพฯ)
หญ้าหัวแมงฮุน, หญ้าจาดตู้ด (ภาคเหนือ)
ช้างไลดุ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน)
หญ้าพ่ำสามวัน (ฉาน-แม่ฮ่องสอน)
เทียนนา (จันทบุรี)
ตานซาน (ปัตตานี)
หูปลาช่อนตัวผู้ (ตราด)
ขัดมอนเทศ (ตรัง)
แหย่กานฉ่าน (จีนกลาง)
เอี่ยกำเช่า (แต้จิ๋ว)
ชื่อสามัญ : Sweet Broomweed, Macao tea
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Scoparia dulcis Linn.
ชื่อวงศ์: SCROPHULARIACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นกรดน้ำ เป็นพรรณไม้ล้มลุกอายุ 2 ปี ลำต้นตั้งตรง มีความสูงได้ประมาณ 30-80 เซนติเมตร เป็นพุ่ม แตกกิ่งแผ่สาขามาก ลำต้นมีลักษณะเป็นเหลี่ยมไม่มีขน กิ่งเล็กเรียว
- ใบกรดน้ำ ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงตรงข้ามหรือเป็นวงรอบข้อ ข้อละ 3-4 ใบ แผ่นใบมีขนาดเล็กเป็นสีเขียว ลักษณะของใบเป็นรูปรูปรีเรียว รูปใบหอกแกมรูปไข่ หรือรูปไข่แกมรูปสีเหลี่ยมข้าวหลามตัด ปลายใบแหลม โคนใบเรียวสอบ ส่วนขอบใบจักเป็นฟันเลื่อยตรงส่วนใกล้โคนใบ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 2-15 มิลลิเมตร และยาวประมาณ 5-35 มิลลิเมตร ท้องใบมีต่อม ก้านใบสั้นมากหรือแทบไม่มี
- ดอกกรดน้ำ ดอกมีขนาดเล็กสีขาว ออกดอกเดี่ยวๆ ที่ง่ามใบ กลีบเลี้ยงและกลีบดอกมีวงละ 4 กลีบ โคนกลีบดอกเชื่อมติดกัน ปลายแยกออกเป็น 2 ปาก กลีบดอกเป็นสีขาว ส่วนกลีบเลี้ยงดอกเป็นสีเขียว ดอกมีเกสรเพศผู้ 4 อัน และมีเกสรเพศเมีย 1 อัน ดอกมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 4-5 มิลลิเมตร ยาวประมาณ 2 มิลลิเมตร ในต้นหนึ่งจะมีดอกมาก
- ผลกรดน้ำ เมื่อแห้งจะแตกออก ผลมีลักษณะค่อนข้างกลมหรือเป็นรูปไข่ มีขนาดประมาณ 2-3 มิลลิเมตร ภายในผลมีเมล็ดขนาดเล็กจำนวนมาก
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ใบ, ลำต้น, ราก, ผล
สรรพคุณ กรดน้ำ :
- ใบ รสฝาด ใช้ขับระดูขาว แก้ไอ ลดไข้ บำรุงธาตุ แก้ปวดฟัน แก้หลอดลมอักเสบ
- ลำต้น รสฝาด ลดอาการเป็นหวัด เจ็บคอ จุกเสียด อาเจียน แก้ไอ ลดไข้ ท้องเดิน ท้องเสีย ปวดท้อง ลำไส้อักเสบ แก้ผื่นคัน แก้ขัดเบา แก้ขาบวมจากการเป็นเหน็บชา ลดอาการบวมน้ำจากปัสสาวะ
- ราก รสฝาด ขับพยาธิ ขับปัสสาวะ ลดไข้ แก้ปวดศีรษะ แก้เบาหวาน แก้ผื่นคัน สมานลำไส้ แก้ท้องร่วง แก้บิด จุกเสียด
- ผล มีรสฝาดเมา ใช้ขับพยาธิไส้เดือน
แหล่งข้อมูลอ้างอิง :
- วุฒิ วุฒิธรรมเวช. 2540. สารานุกรมสมุนไพร. โอเดียนสโตร์: กรุงเทพมหานคร.
- วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม. 2539. พจนานุกรม สมุนไพรไทย. พิมพ์ครั้งที่ 4 .ประชุมทองการพิมพ์: กรุงเทพมหานคร.
- นิจศิริ เรืองรังษี, ธวัชชัย มังคละคุปต์. 2547. สมุนไพรไทย เล่ม 1. ฐานการพิมพ์ จำกัด: กรุงเทพมหานคร.
ภาพประกอบ :
- ชัยยุทธ บุญฑริกรัตน์. (2012). กรดน้ำ. [ภาพ]. สืบค้นจาก www.samunpri.com