ชื่อสมุนไพร : ผักเป็ดน้ำ
ชื่ออื่นๆ : ผักเป็ด, คงซิมเกี่ยง, คงซินเจี้ยน, คงซินเหลี่ยนจื่อเฉ่า
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Alternanthera philoxeroides (Mart.) Griseb.
ชื่อวงศ์ : AMARANTHACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นผักเป็ดน้ำ เป็นพรรณไม้น้ำหรือพรรณไม้ล้มลุก มีอายุราว 1 ปี ชอบขึ้นตามแอ่งน้ำรกร้าง หรือริมน้ำทั่วไป มีลำต้นอยู่บนผิวน้ำ ลำต้นมีความสูงประมาณ 1 เมตร เลื้อยทอดไปตามผิวน้ำหรือพื้นดิน แตกกิ่งก้านสาขามาก ส่วนรากจะติดอยู่ตามข้อต้น ลำต้นกลมเป็นข้อ ๆ ภายในของลำต้นกลวง ขยายพันธุ์ด้วยการแยกต้นไปปลูกลงในแอ่งน้ำ ขึ้นตามขอบของแอ่งน้ำในที่ที่มีน้ำ มีรากตามข้อของลำต้น เมื่อหักอาจจะลอยไปขึ้นที่อื่นได้
- ใบผักเป็ดน้ำ ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงตรงข้ามกันเป็นคู่ ๆ โดยจะออกตามข้อต้น ลักษณะของใบเป็นรูปรี
ยาวหรือรูปไข่กลมรี ปลายใบแหลม โคนใบแหลม ส่วนขอบใบเรียบ มีขนขึ้นปกคลุมอยู่ทั่วไปและตามขอบใบทั้งสองด้าน เส้นกลางใบนูน แผ่นใบเป็นสีเขียว ก้านใบสั้น
- ดอกผักเป็ดน้ำ ออกดอกเป็นช่อหรือออกเป็นดอกเดี่ยว โดยจะออกตามส่วนยอดของลำต้นหรือตามง่ามใบ ก้านช่อดอกยาวประมาณ 1-4 เซนติเมตร ลักษณะของดอกจะกลมคล้ายถ้วย กลีบดอกเป็นสีขาวเรียงซ้อนกัน ดอกมีเกสรเพศผู้ 5 ก้าน และเกสรเพศเมีย 1 ก้าน
- ผลผักเป็ดน้ำ ผลมีลักษณะแบนกลมรี ขอบหนาและเป็นหนาม ภายในผลจะมีเมล็ดอยู่ 1 เมล็ด
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ทั้งต้น
สรรพคุณ ผักเป็ดน้ำ :
- ทั้งต้น รสขมเย็นจัด ขับปัสสาวะ แก้ไข้หัด แก้โรคสมองอักเสบชนิดบี แก้วัณโรค แก้ไอเป็นเลือด แก้หนองใน แก้ผื่นคันมีน้ำเหลือง แก้งูกัด แก้ไข้เลือดออกในระยะแรก ตำพอกรักษาฝีแผลเนื้อร้าย มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อไว้รัสตับอักเสบชนิด เอ ยับยั้งการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็ง ไม่พบฤทธิ์ข้างเคียง แต่ห้ามใช้ต้นที่เกิดในน้ำที่มีสารพิษ
ยอดอ่อนของผักเป็ดน้ำสามารถนำมาใช้ปรุงเป็นอาหารได้ เช่น การนำมาลวกรับประทานกับน้ำพริก หรือนำไปชุบแป้งทอดกับไข่